"Әзім әңгімесі" — Абайдың аяқталмай қалған дастаны. Бұл поэманың тақырыбы «Мың бір түн» ертегісінен алынған. Қазақ ортасында ауызша көп айтылып жүретін «Мың бір түннің" бір тарауы — "Әлидің Әзімі" деген ұзақ ертегі болатын. Сол ертегінің ішінен жас бала Әзімнің жетімдік шағы, жігіттік кездегі басынан кешетін бейнет соры, кейін барып өзінің туралығы, жазықсыздығы арқылы арманына жететін оқиғалары Абайдың поэмасына желі, арқау болған тәрізді.
“Әзім әңгімесі” — қазақ әдебиетіндегі танымал ғашықтық дастан. Бұл шығарма халық арасында кең таралған, терең мазмұнымен, адамгершілік құндылықтарымен ерекшеленеді.
Дастанның негізгі желісі – Әзім есімді жігіттің ерекше оқиғаларына негізделген. Ол туған жерінен алыста жүріп, түрлі қиындықтарға тап болады. Әзімнің басынан өткерген сынақтары арқылы адалдық, ерлік, ақыл мен махаббат секілді ұлы қасиеттер дәріптеледі.
Тақырыптары мен идеялары: 1. Адалдық пен батырлық – Әзімнің әділдігі мен батылдығы ерекше көрсетіледі. 2. Ғашықтық пен махаббат – адамның шынайы сезімдерін суреттейді. 3. Сынақтар мен шыдамдылық – өмірдің қиындықтарына төтеп беріп, мақсатқа жету жолдары баяндалады.
Бұл әңгімені қазақ әдебиетіндегі шытырман әрі тәрбиелік мәні зор шығармалардың бірі деп бағалауға болады.