жұмсалғанмен, аштық қырғыны сталиндік биліктің әдейі ұйымдастырғанын әшкерелейтіндей ешқандай айғақ табылған жоқ. Үнемі мысалға келтірілетін құпия полицияның шаруалардың жолын бөгеп, қашып кетуіне жол бермегені; Сталиннің Украинадан айырылып қаламын ба деген «қорқынышы»; халықтың шеккен шексіз азабы сияқты жанама куәліктердің бұл жерде берер пайдасы шамалы86; әрбірден соң большевиктер халықтың басқа топтарының көшіп кетуіне де қарсы тұрды ғой. Соның ішінде әсіресе қазақтарды қатты күзеткендері мәлім. Үшіншіден, халықты әдейі қысастық жоспармен қырған деп тұжырым жасау – өте қиын пайым. Өйткені адамдардың тағдырын абстрактілі «коммунистер» шешкен жоқ: аштыққа ұрынғандардың өлу, өлмеу тағдыры көп жағдайда жергілікті партия басшыларының, белсенді шаруалар мен жұмысшылардың қолында болды