яғни 1927 жылғы қуаңшылықтан, 1928 жылғы жұттан, 1931 жылы астықтың нашар шығуынан мал басы күрт кеміп, барша қазақ әлсіреп, қауіпті жағдайға тап келген-ді53. Алайда ашаршылық астықтың нашар шығуы мен ауа райының қолайсыздығынан басталмаған54.
Аштық 1930 жылдың басында-ақ апатты сипат алды; өйткені большевиктер өздерінің соқыр саясаты елді қайда апарып соқтыратыны белгілі бола бастағанына